Chciałbym cyklicznie przedstawiać Wam rośliny z naszej strefy klimatycznej, które można znaleźć na polach i łąkach, a także w naszych pięknych lasach. Opis roślin w głównej mierze będzie się opierał na nomenklaturze chińskiej.

Na zdjęciu załączonym do wpisu, widnieje arcydzięgiel litwor rosnący w moim ogrodzie. Sadzonkę dostałem od koleżanki zielarki – Inez http://www.herbiness.com/. Na szczęście warunki glebowe i klimatyczne 😉 mu odpowiadają i kolejny rok mogę się cieszyć jego widokiem i korzystać z jego dobrodziejstw.

 

 

Nazwa gatunku wywodzi się od greckiego słowa archangelices, ponieważ roślina zakwita w dniu św. Michała Archanioła. Według ludowej legendy anioł przyniósł ją na ziemię, aby niosła ludziom pomoc w chorobach.

Arcydzięgiel jest jedną z wielu niezwykłych roślin, z dużym potencjałem. Tak naprawdę mógłbym w ten sposób rozpocząć opis każdej z roślin, której zamierzam poświęcić kilka słów na moim blogu, ponieważ nie ma roślin mniej ważnych, są tylko te mniej poznane. Każda z nich posiada bogactwo związków biologicznie czynnych. Jednak bardzo często podążamy „za modą” i zachwycamy się tym co jest obecnie wysoko „w rankingu”, nie korzystając ze sprawdzonych, aczkolwiek niebędących na czasie źródeł zdrowia.

Wracając do naszego arcydzięgla… Jest on największą z naszych roślin baldaszkowatych,  dochodzącą nawet do 2 m wysokości. Ma grube, puste w środku pędy oraz wielki kwiatostan, nazywany „baldachem złożonym”. W lecznictwie najbardziej rozpowszechniony jest korzeń, ale również pozostałe części rośliny są lecznicze. Po informacje o zastosowaniu korzenia tradycyjnie odsyłam na stronę dr. Różańskiego http://rozanski.li/355/korzen-arcydziega-radix-archangelicae-w-praktycznej-fitoterapii/.

Korzeń i kłącza arcydzięgla zawierają olejek eteryczny, a w nim felandren, pinen, cymen, kamfen i limonen oraz kumaryny, kwasy organiczne, flawonoidy, fitosterole, cukry proste i specyficzny cukier umbeliferozę, a także specyficzny związek pobudzający wytwarzanie interferonu zwalczającego infekcje, zwłaszcza wirusowe.

Ze świeżego korzenia uzyskuje się olejek eteryczny o jasnej barwie i terpenowym zapachu. Najważniejszą grupą składników, charakterystyczną dla olejku arcydzięglowego, są makrocykliczne laktony.

Na skalę przemysłową produkowany jest również olejek z owoców arcydzięgla. Jest to jasnożółta ciecz o zapachu podobnym do olejku z korzeni, ale łagodniejszym i mniej piżmowym. Właściwości ma bardzo podobne do olejku z korzenia.

Olejek arcydzięglowy ma działanie rozkurczowe, pobudzające apetyt i uspokajające. Dodatkowo działa znieczulająco na skórę i zmniejsza wrażliwość nerwów czuciowych na bodźce. W aromaterapii stosowany jest również w chorobach dróg oddechowych, przeziębieniu i astmie, jako środek przeciwkaszlowy. Można go używać do inhalacji, i do tego najlepiej nadają się dyfuzory, lub jako dodatek do masażu i kąpieli.

Dla osób dbających o zrównoważoną dietę istotną informacją może być fakt, że korzenie, liście, obrane łodygi oraz nasiona arcydzięgla można jeść na surowo lub gotować. Arcydzięgiel wzbogaci smak przygotowywanych potraw, gdy zastosujemy go jako aromatyczny dodatek do sałatek, sosów, zup, ciast. Jest to roślina, która zachęca do kreatywności w kuchni.

Opis korzenia wg Chińczyków (osoby niezaznajomione z tematem odsyłam do bloga: http://zielarz-akupunkturzysta.pl/2017/05/08/kategorie-klasyfikacji-ziol/):

• termika: ciepła,
• smak: aromatyczny, gorzki, ostry, słodki,
• obieg czynnościowy i narządy: Obieg Płuc, Śledziony, Jelita grubego, Serca, Pęcherza moczowego, Żołądka,
• działa na powierzchnię.

W medycynie chińskiej arcydzięgiel litwor:

• usuwa zimny wilgotny wiatr, tzn. ma działanie napotne, przeciwreumatyczne, przeciwartretyczne, np. jak grypa, reumatyzm, rwa kulszowa, zapalenie stawów;
• transformuje, udrażnia i odprowadza zimny śluz płuc (np. zapalenie zatok lub oskrzeli);
• ociepla i wzmacnia obieg czynnościowy śledziony, wzmacnia krew, przekształca wilgoć (np. jak mamy osłabienie trawienia, zmniejszony apetyt, anemię);
• ociepla jelita i porusza Qi jelit (kolka jelitowa, wzdęcia z odczuciem zimna);
• wzmacnia obieg czynnościowy serca (np. jak mamy zimne kończyny, przy wyczerpaniu).

Dawkowanie:

• suszone zioło – 0,6-2 g trzy razy dziennie,
• nalewka – 0,5-2 ml nalewki (stosunek 1 część korzenia do 3 części alkoholu 50%) trzy razy dziennie.

Przeciwwskazania: w literaturze można znaleźć informację, że w czasie ciąży stosowanie arcydzięgla może mieć wpływ na kurczliwość macicy.

Przykładowe mieszanki wg autorstwa Jeremy’ego Ross’a:

• grypa z zapaleniem zatok – arcydzięgiel + krwawnik,
• zapalenie oskrzeli – arcydzięgiel + żywotnik,
• kolka, wzdęcia – arcydzięgiel + tatarak,
• na otępienie umysłowe, kiedy czujemy się wyczerpani poprzez osłabienie trawienia i zmniejszony apetyt – arcydzięgiel, tatarak, jałowiec (owoce), tymianek, ruta, rozmaryn, żółtodrzew (zioło trudno dostępne, pochodzące z ameryki północnej; można u nas sadzić) oraz imbir suszony.

I tak dobrnęliśmy do końca. Zapraszam na kolejny wpis, w którym zwrócę Waszą uwagę na powszechnie rosnącą babkę zwyczajną.

 

Bibliografia:

1. T. Błaszczyk: “Leczę ziołami chińskimi”.
2. J. Ross: “Clinical Materia Medica”.
3. H. Różański: http://rozanski.li/.
4. M. Styczyński: “Zielnik podróżny. Rośliny w tradycji Karpat i Bałkanów. Przewodnik alterantywny/ wprowadzenie do etmobotaniki.”
5. A. Lis: “Najcenniejsze olejki eteryczne. Część II.”
6. Ł. Łuczaj: “Dzikie rośliny jadalne Polski. Przewodnik survivalowy.”